پرسش :

شهدای قیام عاشورا چه کسانی بودند؟


پاسخ :
دربارۀ یاران امام حسین(ع) آمار متفاوتی است برخى مانند طبرى این تعداد را نزدیک صد نفر دانسته ‏اند که در میان آنها پنج نفر از فرزندان امام على (ع)، شانزده نفر از بنى‏ هاشم و تعدادى دیگر از قبایل مختلف دیده مى ‏شود، اما قول مشهور- که هم اکنون نیز داراى شهرت است- آن است که تعداد یاران امام(ع) در کربلا ۷۲ نفر بودند که به ۳۲ سواره و چهل پیاده تقسیم مى‏ شدند.
 
همراهان امام حسین(ع) در طول مسیری که ایشان از مدینه تا کربلا پیمودند به یک تعداد نبود، در بین راه برخی با امام بودند که قبل از رسیدن به کربلا از حضرت جدا شدند، همراه آن‌حضرت به جز کسانی که قابلیت جنگیدن داشتند، زنان و کودکانی هم بودند که آمار دقیقی از آنان نیست.

امام حسین(ع) دربارۀ یارانش می‌فرماید: «همانا من اصحابی بهتر از اصحاب خود و با وفاتر از آنان نمی‌شناسم».[۱]

دربارۀ یاران امام حسین(ع) آمار متفاوتی نقل شده است برخى مانند طبرى این تعداد را نزدیک صد نفر دانسته ‏اند که در میان آنها پنج نفر از فرزندان امام على(ع)، شانزده نفر از بنى‏ هاشم و تعدادى دیگر از قبایل مختلف دیده مى‏ شود.[۲]

ابن نما از بزرگان شیعه در قرن ششم و هفتم، اصحاب امام حسین(ع) را صد پیاده و چهل و پنج سواره مى ‏داند.[۳] روایتى را هم سید بن طاوس از امام باقر(ع) نقل می‌کند که همین تعداد را تأیید می‌کند.[۴]

اما نظریّه‌ای که هم اکنون نیز داراى شهرت است، آن است که تعداد یاران امام حسین(ع) در کربلا ۷۲ نفر بودند که به ۳۲ سواره و چهل پیاده تقسیم مى‏ شدند.[۵] اسامی این شهدا در زیارت ناحیه‌ی مقدسه[۶] نیز آمده است.

به هر حال؛ با توجه به منابع تاریخی و حدیثی، اسامی شهدای نهضت حسینی و قیام عاشورا به شرح زیر است:
 

فرزندان امام علی(ع)

۱ –  امام حسین(ع)
۲ –  حضرت عباس(ع)
۳ –  جعفر
۴ –  عبدالله
۵ –  محمد
۶ –  ابو بکر
۷ –  عثمان
 

فرزندان امام حسین(ع)

۸ –  علی(حضرت علی اکبر)
۹ –  عبدالله(علی اصغر)
فرزندان امام حسن(ع)
۱۰ –  ابوبکر
۱۱ –  عبدالله
۱۲ –  قاسم
 

شهدای اهل بیت(ع)

۱۳ –  عون بن عبدالله بن جعفر بن أبی طالب
۱۴ –  محمد بن عبدالله بن جعفر بن أبی طالب
۱۵ –  جعفر بن عقیل بن أبی طالب
۱۶ –  عبدالرحمان بن عقیل
۱۷ –  عبدالله بن عقیل بن أبی طالب
۱۸ –  مسلم بن عقیل بن أبی طالب
۱۹ –  عبدالله بن مسلم
۲۰ –  محمد بن أبی سعید بن عقیل بن أبی طالب
 

دیگر شهدا

۲۱ –  سلیمان؛ غلام امام حسین(ع)
۲۲ –  منجح؛ غلام امام حسین(ع)
۲۳ –  قارب الدیلمی؛ غلام امام حسین(ع)
۲۴ –  حارث بن نبهان؛ غلام حمزه بن عبدالمطلب
۲۵ –  عبدالله بن یقطر؛ برادر رضاعی امام حسین(ع)
۲۶ –  حبیب بن مظاهر
۲۷ –  أنس بن الحارث؛ از اصحاب پیامبر(ص)
۲۸ –  قیس بن مسهر صیداوی
۲۹ –  سلیمان بن ربیعه
۳۰ –  مسلم بن عوسجه سعدی
۳۱ –  عبدالله(پسر قیس بن أبی عروه)
۳۲ –  عبیدالله(پسر قیس بن أبی عروه)
۳۳ –  [جون] حوی؛ غلام ابوذر غفاری
۳۴ –  حر بن یزید ریاحی
۳۵ –  شبیب بن عبدالله
۳۶ –  حجاج بن بد
۳۷ –  قاسط(فرزند زهیر بن حارث)
۳۸ –  کردوس(فرزند زهیر بن حارث)
۳۹ –  کنانه بن عتیق
۴۰ –  ضرغامه بن مالک
۴۱ –  جوین بن مالک
۴۲ –  عمرو بن ضبیعه
۴۳ –  یزید بن ثبیط
۴۴ –  عبدالله(فرزند یزید بن ثبیط)
۴۵ –  عبیدالله(فرزند یزید بن ثبیط)
۴۶ –  عامر بن مسلم
۴۷ –  سالم، غلام عامر بن سالم
۴۸ –  سیف بن مالک
۴۹ –  ادهم بن امیه
۵۰ –  عمرو بن قرظه
۵۱ –  عبدالرحمان بن عبد رب
۵۲ –  نعیم بن العجلان الانصار
۵۳ –  عمران بن کعب الأنصاری
۵۴ –  سعد بن الحارث
۵۵ –  [ابو] الحتوف بن الحارث، برادر سعد بن حارث
۵۶ –  الضباب بن عامر
۵۷ –  عبدالله بن بشرالاکله
۵۸ –  سوید بن عمرو بن المطاع
۵۹ –  بکر بن حی التیملی
۶۰ –  جابر بن الحجاج
۶۱ –  مسعود بن الحجاج
۶۲ –  عبدالرحمان بن مسعود؛ فرزند مسعود بن حجاج
۶۳ –  مجمع بن عبدالله
۶۴ –  عائذ بن مجمع
۶۵ –  عامر بن حسان بن شریح بن سعد بن حارثه بن لام
۶۶ –  امیه بن سعد
۶۷ –  نافع بن هلال الجملی؛ از اصحاب امیر المؤمنین(ع)
۶۸ –  جناده بن الحارث السلمانی
۶۹ –  واضح رومی؛ غلام جناده بن حارث
۷۰ –  جبله بن علی
۷۱ –  سعید بن عبدالله
۷۲ –  جندب بن حجیر
۷۳ –  حجیر بن جندب
۷۴ –  عمرو بن خالد الصیداوی
۷۵ –  سعد؛ غلام عمرو بن خالد
۷۶ –  عبدالله بن عمرو بن عیاش بن عبد قیس
۷۷ –  أسلم؛ منتسب به قبیله عبدالله بن عمرو
۷۸  –  حارث بن امرئ القیس
۷۹ –  یزید بن زید بن المهاصر
۸۰ –  زاهر؛ همراه  عمرو بن الحمق
۸۱ –  کثیر بن عبدالله الشعبی
۸۲ –  مهاجر بن أوس
۸۳ –  سلمان بن مضارب
۸۴ –  النعمان بن عمرو
۸۵ –  الحلاس بن عمرو؛ الراسبیان
۸۶ –  مجمع بن زیاد
۸۷ –  عباد بن أبی المهاجر الجهنی
۸۸ –  عقبه بن الصلت
۸۹ –  مسلم بن کثیر
۹۰ –  القاسم بن بشر
۹۱ –  زهیر بن سلیم
۹۲ –  رافع؛ غلام اهل شنده
۹۳ –  أبو ثمامه، عمرو بن عبدالله الصائدی، از اصحاب امیر المؤمنین(ع)
۹۴ –  یزید بن عبدالله المشرقی
۹۵ –  حنظله بن أسعد الشبامی
۹۶ –  عبدالرحمان بن عبدالله الارحبی
۹۷ –  عمار بن سلامه الدالانی
۹۸ –  عابس بن أبی شبیب الشاکری
۹۹ –  شوذب(غلام أبی شبیب الشاکری)
۱۰۰ –  سیف بن الحارث بن سریع
۱۰۱ –  مالک بن عبدالله بن سریع
۱۰۲ –  همام بن سلمه القانصی
۱۰۳ –  سوار بن حمیر الجابری؛ وی بعد از شش ماه بر اثر جراحات به شهادت رسید.
۱۰۴ –  عمرو بن عبدالله الجندعی؛ بعد از یک سال بر اثر جراحات به شهادت رسید.
۱۰۵ –  هانی بن عروه المرادی؛ وی در کوفه به همراه مسلم به شهادت رسید.
۱۰۶ –  بشیر بن عمر؛ وی در حضر موت به شهادت رسید. [۷]
  
پی‌نوشت‌ها:
[۱]. ابن اثیر، الکامل فی التاریخ، ج ۴، ص ۵۷، دار صادر، بیروت، ۱۳۸۵ق.
[۲]. طبری، محمد بن جریر، تاریخ الأمم و الملوک، ج ۵، ص ۳۹۳، دار التراث، بیروت، ۱۳۸۷ق.
[۳]. حلی، ابن نما، مثیر الأحزان، ص ۵۴، مدرسه امام مهدی، قم، چاپ سوم، ۱۴۰۶ق.
[۴]. سید بن طاوس، اللهوف فی قتلی الطفوف، ص ۱۰۰، نشر جهان، تهران، چاپ اول، ۱۳۴۸ش.
[۵]. بلاذری، احمد بن یحیی، أنساب الأشراف، تحقیق: زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج ۳، ص ۲۰۵، دار الفکر، بیروت، چاپ اول، ۱۴۱۷ق؛ کاتب واقدی، محمد بن سعد بن منیع‏، الطبقات الکبرى‏، ج ۱۰، ص ۴۷۵، دار الکتب العلمیه، بیروت، چاپ دوم، ۱۴۱۸ق؛ طبرسی، فضل بن حسن، تاج الموالید، ص ۸۶، دار القاری، بیروت، چاپ اول، ۱۴۲۲ق؛ حموی، محمد بن اسحاق‏، أنیس المؤمنین‏، ص ۱۰۳، بنیاد بعثت‏، تهران، ۱۳۶۳ش؛ شبراوی، جمال الدین‏، الإتحاف بحب الأشراف‏، ص ۱۵۳، دار الکتاب‏، قم، چاپ اول، ۱۴۲۳ق.
[۶] سید بن طاوس، علی بن موسی،ج۳، ص ۷۳،دفتر تبلیغات، قم، ۱۴۱۵ق.
[۷]. این مجموعه اسامی، از مقاله ای به زبان عربی است به عنوان ” تسمیه من قتل مع الحسین علیه السلام” نوشته استاد حسینی جلالی در مجله ” تراثنا”، از صفحه ۱۲۵ تا ۱۵۵، با مقداری تصرف، ر.ک: تراثنا، سال اول، شمارۀ ۲، مقاله تسمیه من قتل مع الحسین علیه السلام، ص ۱۲۵ تا ۱۵۵.

منبع: اسلام کوئست